του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου
Τρείς μέρες από σήμερα, την Τρίτη 22 Μαίου, θυμόμαστε το βαρύ χτύπημα που δέχτηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης από τον λοστό του Γκοτζαμάνη στη Θεσσαλονίκη πριν 61 χρόνια. Πέντε μέρες αργότερα ξεψύχησε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε το «Ζ» και το 1969 ο Κώστας Γαβράς γύρισε την ομώνυμη οσκαρική ταινία. Είναι γνωστό ότι, χάρις στην εξαιρετική δημοσιογραφική έρευνα αλλά και στην συνδρομή της ανακριτικής έρευνας, ανακαλύφθηκαν όλες οι διασυνδέσεις του παρακράτους. Το γεγονός δεν έριξε μόνον την κυβέρνηση αλλά συντάραξε όλο τον κόσμο.
Μια αξέχαστη ιστορία
Πάντα η κοινή γνώμη διαθέτει μια ιδιαίτερη ευαισθησία στις δολοφονίες διακεκριμένων πολιτικών προσωπικοτήτων. Κα δεν είναι μόνον αυτές που είναι γνωστές αλλά και πολλές που αποτράπηκαν ή απέτυχαν. Αμέτρητες φορές επιχείρησαν να δολοφονήσουν τον Φιντέλ Κάστρο, έγιναν απόπειρες κατά του Στάλιν, του Ντε Γκολ και πολλών άλλων. Και βέβαια υπάρχει και κάτι πολύ ιδιαίτερο, ρευστό και ευαίσθητο. Τι συμβαίνει αν τολμήσεις να δολοφονήσεις έναν δικτάτορα, τύραννο, εισβολέα. Τότε αλλάζει η ιστορία και η οπτική. ΄Εγιναν λοιπόν απόπειρες κατά του Χίτλερ (όλες αποτυχημένες). Ένα τεράστιο ενθαρρυντικό γεγονός για τη νίκη των συμμάχων και των λαών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου ήταν η εκτέλεση του Ράινχαρντ Χάιντριχ. Διορίστηκε από τον Χίτλερ κυβερνήτης της Βοημίας και Μοράβιας (δηλαδή της μετέπειτα Τσεχοσλοβακίας) και χαρακτηρίστηκε ως δήμιος. Στις 23 Μαίου του 1942 δυό Τσεχοσλοβάκοι πατριώτες, σταλμένοι από το Λονδίνο, τον τραυμάτισαν βαριά και αργότερα πέθανε.΄Ηταν το πρώτο συμμαχικό χτύπημα στους καταχτητές.
Η «Βαλκυρία» … απέτυχε
Το γεγονός υπήρξε τόσο σημαντικό ώστε το αξιοποίησε ο κινηματογράφος. Έγινε ταινία από τον Φριτς Λανγκ «Και οι δήμιοι πεθαίνουν» την επόμενη χρονιά. Την ίδια χρονιά ο Ντάγκλας Σερκ γυρίζει το «Hilter΄s madman». Στα 2016 έχουμε την «Επιχείρηση ανθρωποειδές» του Σον Έλις και ακόμα τον «Στόχο» (2017) του Σεντρίκ Χιμένεζ. Κι ακόμα σημειώνω το «΄Ενας από τους επτά ήταν προδότης» (1975) του Λουίς Τζίλμπερτ. Αυτές είναι μόνο ενδεικτικές, μια που έχουμε κι άλλες μια και η καθαυτή ιστορία, διαθέτει τόσο έντονα περιπετειώδη χαρακτήρα, ώστε ταιριάζει με κινηματογραφικό σενάριο.
Ο πολύνεκρος Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος θα είχε τελειώσει τουλάχιστον εννιά μήνες νωρίτερα αν πετύχαινε η πιο καλά οργανωμένη απόπειρα δολοφονίας κατά του Χίτλερ που έγινε στις 20 Ιουλίου το 1944. Τότε, ο συνταγματάρχης Κλάους φον Στάνφενμπεργκ, εκτελώντας το άρτιο σχέδιο ομάδας Γερμανών στρατηγών έφθασε στο καταφύγιο του Χίτλερ. Τοποθέτησε έναν χαρτοφύλακα με βόμβα και έφυγε. Η έκρηξη έγινε αλλά ο Χίτλερ γλύτωσε με αμυχές. Το φιλμ «Επιχείρηση Βαλκυρία» (2008), με τον Τομ Κρούζ στον βασικό ρόλο, γύρισε ο Μπράιαν Σίνγκερ. Αργότερα ο Φύρερ θα αυτοκτονήσει στο Βερολίνο.
Κυνηγώντας τον Ντε Γκολ
Όσο για τον Σαρλ Ντε Γκόλ, η κυριότερη απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του ήταν αποτυχημένη και έγινε δυό φορές ταινία. Ο Φρεντ Ζίνεμαν στα 1973 θα μας προσφέρει την περίφημη δημιουργία του «Ωρα του τσακαλιού» με σενάριο βασισμένο στο εξαιρετικό βιβλίο του Φεντερίκ Φορσάιθ.
Η δεύτερη γυρίζεται στα 1997, είναι «Το τσακάλι» του Μάικλ Κήτον Τζόουνς και αναφέρεται και αυτή στον τρόπο που η οργάνωση ΟΑΣ επιχείρησε να δολοφονήσει τον τότε Γάλλο πρόεδρο. Επειδή η ιστορία διαθέτει κορυφαία ίντριγκα, φέτος παρουσιάζεται με το ίδιο θέμα ως τηλεοπτική σειρά δέκα επεισοδίων. Αν την γλύτωσε ο Γάλλος πρόεδρος, δεν συνέβη το ίδιο με κορυφαίους πολιτικούς που οι χώρες τους είχαν σχέση με την Γαλλία. Ο Μέχντι Μπεν Μπάρκα υπήρξε ένας διακεκριμένος Μαροκινός πολιτικός. ΄Ηταν κορυφαίος ηγέτης του αντιαποικιακού κινήματος και η χώρα του ήταν υπό εξάρτηση από την Γαλλία. Στα 45 του, στις 29 Οκτωβρίου του 1965, εξαφανίζεται οριστικά και αμετάκλητα στο Παρίσι.
Μια ντροπιαστική ανάμειξη
Οι επίσημες γαλλικές αρχές αρνήθηκαν κάθε συμμετοχή ή γνώση. Ουσιαστικά δολοφονήθηκε στο Παρίσι και το πτώμα του μεταφέρθηκε με αεροπλάνο και τάφηκε αλλού. Τρομερό το σκάνδαλο από κάθε πλευρά. Παρά τα τρομερά εμπόδια που έβαλε η γαλλική κυβέρνηση στο γύρισμα της ταινίας, ο σπουδαίος Γάλλος πολιτικός σκηνοθέτης και κομμουνιστής Υβ Μπουασέ γύρισε την «Απόπειρα» (1972) με κορυφαίους προοδευτικούς ηθοποιούς στους βασικούς ρόλους, ενώ τον Μπάρκα υποδύθηκε έξοχα ο αγωνιστής του σινεμά Τζιάν Μαρία Βολοντέ. Αυτή η ιστορία υπήρξε από τις πιό «μαύρες» της γαλλικής πολιτικής, που τα γαλλικά νουάρ τη αποφλοίωσαν με πολλά εξαιρετικά κινηματογραφικά αφηγήματα, πολύ τολμηρά, δυνατά και καταγγελτικά. Και φυσικά οι δολοφονίες ποτέ δεν έλυσαν προβλήματα αλλά δημιούργησαν και άλλα. Το σινεμά ατάραχα και σταθερά αποτύπωσε αυτές τις πράξεις και τα αποτελέσματά τους αλλά και τις λογικές που υπαγόρευσαν τις πρώτες.
Κέντρο Μελετών & Ερευνών για το Σινεμά 