56ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

(αναδημοσίευση από την «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»,08/11/2015

ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ (3)

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΕΙΟΥ
του Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου
dermetzo@otenet.gr

Η έρευνα για τις ελληνικές ταινίες του 2015 συνεχίζεται με μερικά πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Αρχικά, μετά την πληθώρα των φιλμ των περασμένων ετών, που έκαμαν αναφορά στην οικονομική κρίση, τώρα παρατηρούμε πως αυτή θίγεται πλαγίως και τελικά πιο εύστοχα. Το νεονουάρ εδώ κρατάει τη μερίδα του λέοντος και λογικά: Είναι ένα σαφές κοινωνικό είδος.
Αρχικά, το Τετάρτη 4:45 του Αλέξη Αλεξίου αποτελεί κλασικό δείγμα αυτής της τάσης. Ο ιδιοκτήτης ενός νυχτερινού κέντρου έρχεται σε σύγκρουση με παράνομους Ρουμάνους, Αλβανούς και Έλληνες για να προστατέψει την ιδιοκτησία του.
Παράλληλα, ο σκηνοθέτης καταγράφει μια μουντή πραγματικότητα στα όρια του υπερρεαλισμού, αναδεικνύοντας και υπαρξιακά προβλήματα και καθορίζοντας πορείες σχέσεων. Αξιοσημείωτοι ο φορμαλισμός, οι επιδόσεις στη φωτογραφία και η συγγένεια με τη γαλλική σχολή του νεονουάρ. Παράλληλα, η σκηνοθεσία είναι φορμαλιστική με ελλείψεις, σωστό μοντάζ, πολύ καλούς ρόλους (έξοχος ο κ. Μάινας) και απόδοση μιας πικρίας της γνώσης, δηλαδή της ζωής. Χορταστικό.

Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Η έβδομη ταινία του Δημήτρη Αθανίτη Invisible είναι και η καλύτερή του και ανήκει στο κοινωνικό, υπαρξιακό θρίλερ με έντονο το κοινωνικό στοιχείο. (Η ιστορία ενός 40άρη που μένει ξαφνικά άνεργος). Η σκηνοθεσία είναι το μεγάλο ατού αυτού του φιλμ πολύ κοντά στη γαλλική σχολή. Η αρχή του φιλμ είναι το τέλος, το φινάλε διαθέτει δύο αναγνώσεις και η γραφή εμφανίζεται σαφώς ελαφρά υπερρεαλιστική. Ο σκηνοθέτης καταγράφει το αόρατο πλέγμα της απομόνωσης και της εχθρότητας ενός σχεδόν ρατσισμού, που πλέκεται γύρω από έναν άνεργο. «Βρώμικη» φωτογραφία, αποκλεισμός της φωτογένειας και η υπερρεαλιστική αντιληπτικότητα της πορείας ενός νεκρού ανθρώπου. Ο κ. Στάνκογλου είναι έξοχος στο βασικό ρόλο, το υπαρξιακό νουάρ είναι εδώ το ίδιο με το Μόνος εναντίον όλων, αλλά και η ανεργία τόσο ως οικονομικό δεδομένο αλλά και ως εφιαλτική κατάσταση.

                   Ιnvisible

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ
Το Illusion του Σάββα Καρύδα, νεονουάρ κι αυτό, το βλέπουμε τώρα σε νέο μοντάζ. Η ελπίδα της προσμονής του χρήματος για καλύτερη ζωή υφαίνει μια ουτοπία. Παράλληλα, η μοιραία γυναίκα είναι εδώ παρούσα κι εντυπωσιακή μαζί με σεναριακές ανατροπές. Της ευρωπαϊκής σχολής και αυτό το νουάρ σηματοδοτεί την κατάσταση των ηρώων και με την ανάλογη φωτογραφία.
Δεν είναι μεν νουάρ, αλλά οπωσδήποτε επιθυμώ να αναφερθώ στη Μικρή άρκτο, την τρίτη ταινία της κ. Ελισάβετ Χρονοπούλου. Γυρισμένη σε ασπρόμαυρο και μάλιστα πολύ λειτουργικό, με πολύ καλή μουσική, η ταινία οικειοποιείται δύο κώδικες του νουάρ. Αρχικά είναι η φωνή οφ. Βλέπουμε δηλαδή την εξέλιξη της μυθοπλασίας μέσα από την αφήγηση του βασικού ήρωα, ακούμε συνεχώς τη φωνή του. Στα 1947 ο Ρόμπερτ Μοντγκόμερι, γυρίζοντας το γνωστό νουάρ Lady in the lake, χρησιμοποίησε αυτή την τεχνική με τη συνεχή, υποκειμενική οπτική των γεγονότων από τον Φίλιπ Μάρλοου. Στη Μικρή άρκτο δεν θα δούμε, λοιπόν, ποτέ το πρόσωπο του ήρωα.

         Μικρή άρκτος

ΚΑΚΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
Όπως δηλώνει η σκηνοθέτιδα, η ταινία της αφορά στις κακοποιήσεις της γυναίκας. Δεν είναι, όμως, μόνον μια καταγγελτική δημιουργία αλλά και ένα πολλαπλό σχόλιο πάνω στο βλέμμα και στη διπλή ακύρωση του άλλου. Η ταινία θα μας απασχολήσει εκτεταμένα όταν την αντιμετωπίσω μαζί με την εξαιρετική Zenaida των Αλέξη Τσούφο και Γιάννη Φότου. Η αναφορά εδώ είναι σε γυναικείο trafficking σε γυναίκες από τον τρίτο κόσμο. Πορνεία, αδιέξοδα, ναρκωτικά, συνεχείς ψευδαισθήσεις, αγωνία για φυγή σε ένα πολύ αισθαντικό φιλμ.

Η ΑΠΟΦΛΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
Αντίθετα, έχει κάποιες συγγένειες με το νουάρ η μελλοντολογική ταινία της Ελληνολιβανέζας Joyce Nashawati Καύσωνας με πολύ καλό τον πρωταγωνιστή της. Σε τίποτα η ταινία δεν θυμίζει Αττική, αλλά μια αφρικανική χώρα. Κοντά στη λογική της περίφημης δημιουργίας του Χάνεκε Η ώρα του λύκου, είναι μια εσχατολογική, έντονα οικολογική ταινία πρόγνωσης και μετατρέπει τον μικρόκοσμό της σ’ ένα εφιαλτικό ντεκόρ. Πεσιμιστικό, ειλικρινές φιλμ με πολύ καλή επιλογή χώρων, προσφέρει μια ποικιλία στην ελληνική παραγωγή ως κάτι το πρωτότυπο.
Στο χώρο του φανταστικού κινείται η νέα ταινία του Άγγελου Φραντζή Σύμπτωμα, γυρισμένη σε Αμοργό και Τήνο (θα εξαχθεί στις αίθουσες από 19 Νοεμβρίου). Είναι μια πολύ καλή ποιητική δημιουργία, που πολλές φορές μου θύμισε το σινεμά του Τορνέ. Το φιλμ διαπραγματεύεται το φόβο για το κακό, το διάβολο και το ανοίκειο. Ουσιαστικός ο κ. Φραντζής, ξεπερνάει το φανταστικό μέρος και ψυχαναλυτικά ξεριζώνει, φανερώνει το ποιόν μιας ακραίας εσωτερικής σύγκρουσης του ατόμου. Το κακό έρχεται, λοιπόν, από τα μέσα (μας) κι έτσι η μυθολογία του φανταστικού σινεμά νοηματοδοτείται με κοινωνικά και ψυχαναλυτικά χαρακτηριστικά.

Σύμπτωμα

Παρατηρούμε, λοιπόν, την ποικιλία της ελληνικής κινηματογραφίας και θα συνεχίσω με αναφορές σε άλλες ενδιαφέρουσες ταινίες και προσπάθειες. Τα σημειώματα αυτά αποτελούν μια αποκαλυπτική έρευνα και όχι μόνο μια τυπική κριτική.