70 ΧΡΟΝΙΑ ΕΙΡΗΝΗ

(αναδημοσίευση από την ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ,04/05/2015)

13 ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν

γράφει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου
dermetzo@otenet.gr

Το προσεχές Σάββατο γιορτάζεται μια πολύ σημαντική επέτειος. Εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου δεν είναι αρκετά για να μας θυμίσουν τον παραλογισμό, τα εκατομμύρια θύματα, τις αμέτρητες ζημιές που επέφερε. Η Ελλάδα πλήρωσε ένα βαρύτατο φόρο αίματος, ενώ, πέραν των ανθρώπινων θυσιών, καταστράφηκαν βασικές υποδομές της. Έκτοτε, αρχικά ευτυχώς δεν είχαμε άλλη τόσο μεγάλη σύγκρουση με εμπλοκή δυνάμεων από τόσες πολλές χώρες. Ωστόσο, πέντε χρόνια και κάτι μετά το τέλος του Β’ παγκόσμιου Πολέμου, εκείνη της Κορέας παραλίγο να δημιουργήσει και πάλι παγκόσμια ανάφλεξη. Εκεί πολέμησαν δυνάμεις από πολλές χώρες, είχαμε μάλιστα και εκστρατευτικό σώμα από τη δική μας. Σημαντικοί, περιφερειακοί πόλεμοι είναι φυσικά εκείνοι του Βιετνάμ, του Ιράκ και χωρών της Αφρικής.
Το σινεμά, βέβαια, βρέθηκε στις δόξες του σχετικά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αμέτρητες ταινίες που γυρίστηκαν καθόρισαν και την ισχυρή δυναμική του θέματος. Συγκρούσεις, σφαγές, βομβαρδισμοί αλλά και άλλα θέματα καταχωρήθηκαν στα διάφορα φιλμ από αρκετές χώρες αλλά ιδίως από τις ΗΠΑ.

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΣΑΜΠΟΤΑΖ
Παράλληλα, καθορίζονται και διάφορες υποομάδες κινηματογραφικών έργων. Δεν είναι, λοιπόν, μόνον εκείνα που έχουν ως στόχο το θέαμα με τις εκρήξεις και τα ειδικά εφέ, αλλά και τα λεγόμενα αντιπολεμικά. Στόχος τους ιδίως να καταδείξουν το παράλογο του πολέμου και να αναδείξουν ανθρωπιστικά μηνύματα.
Επίσης, ορισμένες πολεμικές ταινίες έχουν σαφέστατο ποιητικό χαρακτήρα. Βασικά η σοβιετική σχολή θα μας παραδώσει προς φύλαξη μερικά σπάνια αριστουργήματα. Υπάρχουν και πολεμικά φιλμ που δεν δείχνουν μόνον τις συγκρούσεις στο μέτωπο αλλά και τη ζωή των πολιτών. Αυτά είναι μια άλλη κατηγορία. Να καταχωρήσω και μια ακόμα περίπτωση: Κάποιες δημιουργίες δείχνουν πράξεις αντίστασης κατά των κατακτητών ή και σαμποτάζ, κάποιες άλλες διάφορες επικίνδυνες αποστολές σε κατεχόμενες χώρες. Ορισμένα πολεμικά φιλμ είναι τόσο σκληρά και αυστηρά ανδρικά ώστε δεν εμφανίζεται ούτε μια γυναικεία παρουσία.

΄Ελα να με δείς

ΣΕ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ
Επίσης, γύρω από τη μεγάλη αποβατική επιχείρηση στις 6 Ιουνίου στη Νορμανδία περιστράφηκαν πολλά φιλμ. Όσο για τους Αμερικανούς έδωσαν τη δική τους διάσταση, αναφερόμενοι στις αιματηρές συγκρούσεις και αποβατικές επιχειρήσεις σε νησιά.
Και η Ελλάδα φυσικά έχει τη συμμετοχή της στον κινηματογραφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρκετές ταινίες, μετρημένες ωστόσο στα δάχτυλα του ενός χεριού οι πολύ αξιόλογες. Η χώρα μας δεν είχε ποτέ παράδοση στην πολεμική, κινηματογραφική βιομηχανία κι έτσι δεν πρόσφερε στο σύνολο κάτι που να εντυπωσιάσει, μόνο καλές, μεμονωμένες περιπτώσεις.
Ακόμα, πρέπει να καταχωρήσουμε στη λίστα των ταινιών εκείνες που αναφέρονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων ή αποδράσεις, με μερικές πολύ αξιόλογες δημιουργίες. (Καλά Χριστούγεννα κύριε Λόρενς, Η μεγάλη απόδραση, Ο καταδότης του θαλάμου 17).

΄Ελα να με δείς

ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΑ
Συμπερασματικά μπορώ να καταγράψω πως τελικά δεν υπάρχει ένα ενιαίο σώμα ταινιών σχετικά με τον Β. Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά μια σειρά ετερόκλιτων θεματικών μοτίβων (π.χ. ταινίες κατοχής). Ως εκ τούτου, λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα σημαντικά θεματικά μοτίβα, θα επιχειρήσω να συγκροτήσω τη λίστα των καλύτερων ή πιο εντυπωσιακών φιλμ από αυτά που γυρίστηκαν πριν καν τελειώσει ο Β. Παγκόσμιος Πόλεμος μέχρι και τις ημέρες μας. Καταγράφεται, λοιπόν, μια παραγωγή που καλύπτει πάνω από 70 χρόνια. Στις ταινίες περιλαμβάνονται και μερικά εξαιρετικά ντοκιμαντέρ.
Αρχικά, πριν από τη λίστα, να παραθέσω τα πιο ποιητικά (το αντίφαση) φιλμ γύρω από τον πόλεμο. Φυσικά είναι ο δικός μας Ουρανός του Τάκη Κανελλόπουλου. Στη συνέχεια να καταχωρήσω μερικές ταινίες της αξέχαστης σοβιετικής σχολής. Μεταξύ αυτών να σημειωθούν οι βραβευμένες δημιουργίες Όταν περνούν οι γερανοί του Μιχαήλ Κολοτόζοφ, Η μπαλάντα ενός στρατιώτη του Γκρίγκορι Τσουχράι και άλλες. Συνδυασμός αυτού του στιλ ποίησης, φορμαλισμού αλλά και ανατροπής κατεστημένων προτύπων υπάρχει στο πολύκροτο φιλμ του Ταρκόφσκι Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν.

ΣΚΛΗΡΕΣ ΑΠΟΒΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Όσο για τα αμερικανικά φιλμ που ασχολήθηκαν με μεγάλες αποβατικές επιχειρήσεις είναι η Γκουαντακανάλ, η Οκινάουα του Λιούις Μάιλστόουν, τα Γράμματα από το Ίβο Ζίμα του Κλιντ Ίστγουντ, το πολύκροτο και γυρισμένο κατά τη διάρκεια του πολέμου Έπεσαν μέχρι ενός.

Στις άμμους της Ιβοζίμα

Πάντα το ζητούμενο παραμένει (και ταυτόχρονα είναι μεγάλο ρίσκο) μια τη λίστα των πιο εντυπωσιακών, καλογυρισμένων σκληρών αλλά και δυνατών ταινιών γύρω από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η εκτίμησή μου με 13 τίτλους είναι η ακόλουθη:
Η πιο μεγάλη μέρα του πολέμου του Κεν Άνακίν και άλλων, που αναφέρεται στη μεγάλη αποβατική επιχείρηση στη Νορμανδία.

Fury

Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν του Στίβεν Σπίλμπεργκ, που αρχίζει με την αιματηρή απόβαση στην ακτή Ομάχα της Νορμανδίας και συνεχίζει με ένα σκληρό οδοιπορικό.
Fury, η τελευταία χρονολογικά κορυφαία πολεμική ταινία (πέρσι) από τον Ντέιβιντ Άγιερ με τον Μπραντ Πιτ στο ρόλο ενός οδηγού αμερικανικού τανκ στη Γερμανία το 1945.

΄Αδωξοι μπάσταρδη

ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ
Έλα να δεις του Έλεμ Κλίμοφ, ίσως η πιο συγκλονιστική ταινία για τον πόλεμο λόγω της διαφορετικής ματιάς της. Ο Ρώσος Κλίμοφ συνδυάζει ποίηση, μεταφυσική, καταγγελίες και σκηνές πρωτοφανούς σκληρότητας. Είναι ένα φιλμ που θα μπορούσε να υπογράψει ο Ταρκόφσκι.
Άδωξοι μπάσταρδη του Κουέντιν Ταραντίνο. Η εκπληκτική μεταμοντέρνα εκδοχή πάνω στον πόλεμο, στην Αντίσταση, στο σινεμά.
Σιδηρούς σταυρός του Σαμ Πέκινπα, ένα φιλμ σοκ, που φθάνει στα όρια ενός παραισθητικού ντελίριου. Σκληρότητα, υπερρεαλισμός, στιλ από έναν διαφορετικό δημιουργό.
Στις άμμους της Ιβοζίμα, η λιτή, σχεδόν ντοκιμαντερίστικη ασπρόμαυρη ταινία του 1949 με τον Τζον Γουέιν. Με αρκετές κορόνες φιλοπατρίας αλλά με στιλ και πειστικότητα.

ΒΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΑ
Οι τέσσερις της ηρωικής ταξιαρχίας. Ο Σάμιουελ Φούλερ με το μοναδικό τρόπο που διαθέτει να διαχειρίζεται τη σκληρότητα δημιουργεί μια σπουδαία ταινία γεμάτη πάθος, σκληρότητα και θλίψη.
Η γέφυρα του Άρνεμ του σερ Ρίτσαρντ Ατένμπορο, βασισμένη στα πραγματικά γεγονότα των φοβερών απωλειών συμμάχων σε επιχείρηση στην Ολλανδία. Αξιοποιώντας σπουδαίους ηθοποιούς, μας παραδίδει μια υποδειγματική πολύωρη ταινία. Είναι συνδυασμός ντοκουμέντου, σκληρής πολεμικής επιχείρησης αλλά και εξαιρετική, ψυχαγωγική δημιουργία.
Το υποβρύχιο Ο Γερμανός Βόλγκανγκ Πίτερσεν αξιοποιεί το στενό χώρο ενός υποβρυχίου και μας προσφέρει ένα συγκλονιστικό και πολύ ανθρώπινο φιλμ.
Τότα- τόρα- τόρα Η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ από τον Ρίτσαρντ Φλάισερ. Είναι πολύ καλύτερο φιλμ από την πομπώδη υπερπαραγωγή του Μάικ Μπέι Περλ Χάρμπορ.
Έφοδος του Ρόμπερτ Όλντριτς. Βασισμένη σε θεατρικό έργο, μια σκληρή ταινία και ταυτόχρονα έντονη καταγγελία του μιλιταρισμού.
Τώρα δε μένει παρά να κάνετε τη δική σας λίστα σύμφωνα με την αισθητική σας.