«ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ» του Κεν Ράσελ
από τον Γιάννη Ν. Γκακίδη
Σε μια ταινία που, τουλάχιστον ο τίτλος παραπέμπει στην γυναικεία οπτική του έρωτα, η σημαντική και σκανδαλώδης σκηνή είναι η πάλη ανάμεσα σε δύο άνδρες, γυμνούς με φόντο τη φωτιά που καίει. Μια σκηνή σκάνδαλο για την εποχή της, τόσο για το μυθιστόρημα του Ντ. Χ. Λώρενς που γράφτηκε τη δεκαετία του 1920, όσο και για την ταινία του Κεν Ράσελ το 1969. Αλλά και σήμερα δε θα έλεγα πως, είναι μια σκηνή που δε δημιουργεί ανάμικτα συναισθήματα. Τέλος πάντων. Να διευκρινίσω πως, η ιστορία αναφέρεται σε μέλη της αστικής τάξης της δεκαετίας που, προανέφερα λίγο μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Δύο αδελφές, η Τζένι δασκάλα και η Γκούτρουν γλύπτρια, με τάση για μποέμ τρόπο ζωής, αναζητούν μιαν άλλη μορφή στις σχέσεις άνδρα με γυναίκα και πέρα από του καθιερωμένους ρόλους ακόμη και για την αστική τάξη. Φυσικά ο έρωτας είναι αυτός που παίρνει τη μερίδα του λέοντος. Στο οπτικό πεδίο τους θα βρεθούν, ο Τζέραλντ γιος ενός ιδιοκτήτη ορυχείου και ο Ρούπερτ επιθεωρητής εκπαίδευσης. Οι δύο άνδρες είναι φίλοι ήδη από χρόνια. Η ταινία είναι ένα ψυχογράφημα της ανθρώπινης ψυχής, τόσο από την οπτική και την ιδιοσυγκρασία της γυναίκας, όσο και του άνδρα. Ένα πορτρέτο για το πακέτο που λέγεται άνθρωπος και δη σκεπτόμενος, τόσο με τα εφήμερα και συνηθισμένα, όσο και με τα υπαρξιακά του, μέσο στο πλαίσιο της συνεχώς διαμορφούμενης κοινωνίας. Κανένας εξ όλων δε δείχνει να είναι απόλυτα ικανοποιημένος με τη σχέση που έχει συνάψει. Για τον ήδη παντρεμένο Ρούπερτ τα πράγματα είναι καλύτερα, αλλά μια γυναίκα είναι γυναίκα. Η ολοκλήρωση και η πληρότητα απαιτούν κατά τη γνώμη του και την αντρική παρουσία ενός φίλου. Για τον εσωστρεφή και με συμπτώματα οιδιπόδειου συμπλέγματος Τζέραλντ, είναι ακόμη πιο δύσκολα με την φιλελεύθερη και φευγάτη Γκούντρουν. Αυτό που λέμε πληρότητα και συναισθηματική επάρκεια, ελέω έρωτα, δε φαίνεται να ισχύει, για τα δύο ζευγάρια. Όταν βρεθούν για διακοπές στις Άλπεις, τα πράγματα θα πάρουν μιαν ανεξέλεγκτη τροπή, όταν η Γκούντρουν θα φλερτάρει με ένα γερμανό καλλιτέχνη, για το ένα ζευγάρι. Αλλά και το άλλο δε δείχνει να έχει λύσει τα θέματά του. Τίθενται ερωτήματα, για την ανθρώπινη φύση, τους ρόλους άνδρα και γυναίκας, την ολοκλήρωση των δύο μέσα από τη σχέση τους, την ομοφυλοφιλία, το ανεξερεύνητο της ανθρώπινης ψυχής. Το σίγουρο είναι πως τελικά ο έρωτας, όσο έντονος κι αν είναι, το όποιο δέσιμο κι αν υφίσταται σε ένα ζευγάρι, πάντα δείχνει να απουσιάζει, αυτό το κάτι που, όλοι ψάχνουν εναγώνια και σχεδόν ποτέ δε βρίσκουμε. Και τούτο το κάτι, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο να προσδιοριστεί. Ο καθένας προσπαθεί να κουλαντρίσει τη ζωή με ότι κατέχει στο μυαλό του. Βέβαια εδώ μιλάμε για αστική τάξη, χωρίς έγνοιες βιοπορισμού, όπως λόγου χάρη οι ανθρακωρύχοι που βλέπουμε σε μια χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας. Σκηνή που, είναι και το πολιτικό σχόλιο του συγγραφέα Λώρενς, ως παιδί πατέρα ανθρακωρύχου, αλλά και του σκηνοθέτη Κεν Ράσελ ο οποίος, με την ταινία τούτη έκανε το μπάσιμο στον χώρο δυναμικά. Ανάμεσα στους κατάκοπους ανθρακωρύχους που έχουν σχολάσει και περπατούν για τα σπίτια τους στο φόντο των καπνών, λάμπει η γυαλιστερή λιμουζίνα με επιβάτες τους ιδιοκτήτες του ανθρακωρυχείου. Προσέξτε παρακαλώ τη φωτογραφία, όπως και την άλλη από την πάλη των δύο αντρών. Δε θα σταθώ στον εγνωσμένο εγωισμό, την ζηλοτυπία και την ανασφάλεια που επιζητά την επιβεβαίωση της αγάπης του άλλου, σε μόνιμη βάση. Δύο σημαντικά για μένα ερωτήματα υπάρχουν στην ταινία. Πρώτον, μπορεί να αισθανθεί κανείς πλήρης και ολοκληρωμένος μέσα από μια σχέση; Δες τε εδώ ένα μοντέλο που προτείνει ο Ρούπερτ, σε μιαν εκδοχή ίσως λανθάνουσας αμφιφυλοφιλίας. Ο Ρούπερτ έχει και την ανάγκη της παρουσίας και του φίλου του Τζέραλντ, εκτός από την Τζένι. Το ερώτημα είναι, επιθυμεί και τη σωματική σχέση; Η σκηνή της πάλης αφήνει υπονοούμενα. Το δεύτερο είναι για την πεζή καθημερινότητα. «Δε θέλω την συνεχή επανάληψη, αλλά τη δημιουργία και την ανακάλυψη νέων δρόμων και τρόπων» δηλώνει η Τζένι. Και σίγουρα εννοεί και τα ωραία της επανάληψης. Πως όμως γίνεται όμορφη η καθημερινότητα. Οι καινούργιοι δρόμοι είναι μια λύση. Είμαστε έτοιμοι. Μπορούμε να υιοθετούμε συνεχώς καινούργια πράματα; Στην ταινία ακούγεται αρκετά η ατάκα για το κατά πόσο έχουμε εναλλακτική πρόταση, απέναντι σε ότι διαφωνούμε. Ο γάμος δεν είναι η καλύτερη ιδέα, αλλά τι αντιπρόταση υπάρχει; Η θεματολογία της ταινίας σχετίζεται με τα τεκταινόμενα στη δεκαετία του 1960 και δε γυρίστηκε τυχαία το 1969. Η έκπληξη βέβαια είναι το μυθιστόρημα του Λώρενς από τη δεκαετία του 1920. Εξαιρετική αναπαράσταση εποχής από τον βραβευμένο με όσκαρ Μπίλυ Γουίλιαμς. Εξαιρετικές ερμηνείες από Άλαν Μπέιτς, Όλιβερ Ρηντ, Τζένι Λίντεν, Έλεονορ Μπρον, Βλάντεκ Σέιμπαλ και Γκλέντα Τζάκσον η οποία, βραβεύτηκε με όσκαρ για την ερμηνεία της.
Κέντρο Μελετών & Ερευνών για το Σινεμά 